Nieuws:

Welkom, Gast. Alsjeblieft inloggen of registreren.
Heb je de activerings-mail niet ontvangen?

Auteur Topic: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!  (gelezen 5136 keer)

Offline Pjotr

  • Lid
    • Makkelijke Linuxtips
Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Gepost op: 2015/06/23, 00:15:20 »
Antivirus in Linux is niet alleen nutteloos, maar zelfs gevaarlijk:
https://firstlook.org/theintercept/2015/06/22/nsa-gchq-targeted-kaspersky/

Kerncitaat:
Citaat
Anti-virus software is an ideal target for a would-be attacker, according to Joxean Koret, a researcher with Coseinc, a Singapore-based information security consultancy. “If you write an exploit for an anti-virus product you’re likely going to get the highest privileges (root, system or even kernel) with just one shot,” Koret told The Intercept in an email.

“Anti-virus products, with only a few exceptions, are years behind security-conscious client-side applications like browsers or document readers.

It means that Acrobat Reader, Microsoft Word or Google Chrome are harder to exploit than 90 percent of the anti-virus products out there.”

Meer over de lekken in AV:
http://www.scmagazineuk.com/security-researcher-finds-exploitable-flaws-in-14-antivirus-engines/article/363271/

De AV-makers stoppen soms zelfs bewust spionage-spul in hun meuk, zoals Avast:
https://blog.avast.com/2015/05/29/avast-data-drives-new-analytics-engine/#
« Laatst bewerkt op: 2015/06/23, 00:31:53 door Pjotr »

Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #1 Gepost op: 2015/06/23, 07:46:12 »
Het bijkomende gevaar is ook dat die AV-boeren zelf virussen schrijven om vervolgens met een 'wondermiddel' op de proppen te komen.

Ik ben ook compleet anti AV op een Linux-bak , en voor Windows is een betalend pakket nog steeds het beste.
Gubuntu 17.04 wegens verdwijnen Unity binnenkort

Offline RikRik

  • Lid
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #2 Gepost op: 2015/06/23, 11:42:02 »
Voor de leden die minder goed Engels kunnen lezen:

Verschillende anti-virusbedrijven zijn in het verleden het doelwit van de Amerikaanse en Britse inlichtingendiensten geweest, waarbij de aandacht met name naar de Russische virusbestrijder Kaspersky Lab uitging, zo blijkt uit documenten van klokkenluider Edward Snowden uit 2008.
De Amerikaanse NSA en het Britse GCHQ zochten naar manieren om virusscanners en andere beveiligingssoftware te omzeilen. Ook werd het e-mailverkeer gemonitord om zo gebruikers van anti-virussoftware in kaart te brengen. De documenten laten verder zien dat de Britse inlichtingendienst de software van Kaspersky wilde reverse engineeren en dat de NSA naar kwetsbaarheden zocht. De Amerikaanse inlichtingendienst blijkt ook verkeer tussen de servers van Kaspersky en gebruikers van de software te hebben bekeken.
In 2008 ontdekte een onderzoeksteam van de NSA dat de Kaspersky-software gevoelige gebruikersinformatie terug naar de servers van het bedrijfs stuurde. Deze informatie zou eenvoudig kunnen worden opgevangen om gebruikers te volgen, aldus een rapport. Ook zou de NSA e-mails hebben onderschept die voor beveiligingsbedrijven waren bedoeld en waarin voor nieuwe virussen en kwetsbaarheden werden gewaarschuwd, zo meldt The Intercept vandaag aan de hand van verschillende Snowden-documenten.
Volgens onderzoeker Joxean Koret is anti-virussoftware een interessant doelwit voor aanvallers. De software draait vaak met de hoogste rechten op het systeem. Een aanval op een virusscanner kan een aanvaller deze rechten opleveren. Daar komt bij dat de beveiliging van veel anti-virussoftware te wensen overlaat en zelfs jaren op andere client-applicaties zoals browsers en documentlezers achterloopt, aldus Koret. "Het houdt in dat Acrobat Reader, Microsoft Word of Google Chrome veel lastiger zijn aan te vallen dan 90% van de virusscanners." Onlangs werd bekend dat Kaspersky Lab het slachtoffer van een geraffineerde aanval was geworden die volgens de virusbestrijder door een staat is uitgevoerd.

https://www.security.nl/posting/433093/Anti-virusbedrijven+waren+doelwit+GCHQ+en+NSA

Offline Pjotr

  • Lid
    • Makkelijke Linuxtips
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #3 Gepost op: 2015/06/23, 12:33:41 »
Voor de leden die minder goed Engels kunnen lezen:

Volgens onderzoeker Joxean Koret is anti-virussoftware een interessant doelwit voor aanvallers. De software draait vaak met de hoogste rechten op het systeem. Een aanval op een virusscanner kan een aanvaller deze rechten opleveren.

Daar komt bij dat de beveiliging van veel anti-virussoftware te wensen overlaat en zelfs jaren op andere client-applicaties zoals browsers en documentlezers achterloopt, aldus Koret.

"Het houdt in dat Acrobat Reader, Microsoft Word of Google Chrome veel lastiger zijn aan te vallen dan 90% van de virusscanners."
Dat is de kern.....

Bedankt voor het leveren van deze Nederlandse vertaling, trouwens.  :)

En dan te bedenken dat sommige Linuxgebruikers toch volstrekt overbodige antiviruszooi hebben geïnstalleerd, alleen maar "omdat 't zo fijn veilig aanvoelt".....  :o
« Laatst bewerkt op: 2015/06/23, 12:37:58 door Pjotr »

Offline RikRik

  • Lid
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #4 Gepost op: 2015/06/23, 12:53:07 »
Citaat
Daar komt bij dat de beveiliging van veel anti-virussoftware te wensen overlaat en zelfs jaren op andere client-applicaties zoals browsers en documentlezers achterloopt, aldus Koret.

Maar Pjotr, de meeste doorgewinterde  Linux- ( windows)gebruikers wisten dit al lang.. een antivirus is een lapmiddel, in windows is het dweilen met de kraan open.. in Linux totaal overbodig  ;)

Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #5 Gepost op: 2015/06/23, 12:56:19 »
Deze presentatie uit Pjotr's link lees je zo overheen, maar is wel de moeite waard:
http://www.syscan360.org/slides/2014_EN_BreakingAVSoftware_JoxeanKoret.pdf

Offline Pjotr

  • Lid
    • Makkelijke Linuxtips
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #6 Gepost op: 2015/06/23, 13:03:22 »
Deze presentatie uit Pjotr's link lees je zo overheen, maar is wel de moeite waard:
http://www.syscan360.org/slides/2014_EN_BreakingAVSoftware_JoxeanKoret.pdf
Bedankt! Prachtige afbeelding op het einde (klik erop om 'm te vergroten):


Samengevat is de les die ik hieruit trek:

Installeer geen antivirus in je Linux, want:
1. Het is volstrekt overbodig;
2. Het geeft een vals gevoel van veiligheid, wat je onvoorzichtig zou kunnen maken;
3. Het brengt je systeem in gevaar, omdat 't AV-spul vaak zelf zo lek is als een mandje (en dus kan worden aangevallen).

Offline testcees

  • Documentatieteam
    • testcees
    • www.testcees.nl
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #7 Gepost op: 2015/06/23, 13:26:20 »
Oud nieuws, het onderzoek van Joxean Koret is uit 2014 (en volgens mij toen ook al besproken op dit forum, Onderzoeker: virusscanner maakt computer kwetsbaarder).

Voor Ubuntu ken ik ClamAV (ClamTK), een open source on-demand antivirusscanner uit de Ubuntu pakketbron. Open source software bevat in de regel geen ongewenste functies (hoogstens wat onbedoelde foutjes). De bevindingen uit het rapport van Joxean met betrekking tot ClamAV zijn al lang opgelost.

ClamAV kan bijvoorbeeld worden geïntegreerd in ownCloud. :)
Klik links bovenin op Documentatie

Offline jvecht

  • Lid
    • Just Vecht
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #8 Gepost op: 2015/06/23, 13:55:21 »
Oud nieuws, het onderzoek van Joxean Koret is uit 2014 (en volgens mij toen ook al besproken op dit forum, Onderzoeker: virusscanner maakt computer kwetsbaarder).

Hup, in de bittenbak dit verhaal. Mooie onrustzaaierij en vooralsnog voor mij zonder enig krediet voor wat betreft de juistheid. Je moet niet alles geloven wat neergepend wordt is de leer uit deze kwestie. Veel zogenaamd nieuws heeft een dubbele bodem.
GIMP bundel 2018  38 cursussen met mooi oefenmateriaal. Lekker lezen of er wat van opsteken!
  Boekje "Werken met Xubuntu" 5000+ downloads!
     Het Helpmij Magazine Mei 2021

Offline testcees

  • Documentatieteam
    • testcees
    • www.testcees.nl
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #9 Gepost op: 2015/06/23, 14:20:32 »
Veel zogenaamd nieuws heeft een dubbele bodem.
De auteur adviseert gebruikers (pagina 85) antivirussoftware eerst door een derde partij te laten onderzoeken. Toevallig een dienst die Joxean Koret kan leveren.  ;)
« Laatst bewerkt op: 2015/06/23, 14:23:00 door testcees »
Klik links bovenin op Documentatie

Offline Pjotr

  • Lid
    • Makkelijke Linuxtips
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #10 Gepost op: 2015/06/23, 14:23:25 »
Oud nieuws,
Maar nog steeds relevant? Zo niet, graag bronnen die dat aantonen. Want het onderzoek is pas een jaar oud. Dit onderzoek kun je niet zomaar wegwuiven met een verwijzing naar mogelijke belangenverstrengeling, hoor.

Bovendien is er een recente nieuwe ontwikkeling:  de bemoeienis van overheids-veiligheidsdiensten met AV.

Citaat
Voor Ubuntu ken ik ClamAV (ClamTK), een open source on-demand antivirusscanner uit de Ubuntu pakketbron. Open source software bevat in de regel geen ongewenste functies (hoogstens wat onbedoelde foutjes). De bevindingen uit het rapport van Joxean met betrekking tot ClamAV zijn al lang opgelost.
Het verhaal betreft *alle* antivirusprogjes en niet alleen ClamAV.

Overigens graag een bron die aantoont dat het voor ClamAV opgelost zou zijn. Inclusief eventuele inbraakgaten ten behoeve van veiligheidsdiensten.

Open-bron-programmatuur is als zodanig *geen* garantie voor lekdichtheid. Net zoals bij gesloten spul, kunnen er vaak (soms jarenlang) akelige veiligheidsgaten in zitten die stomweg niet of niet tijdig worden hersteld.
« Laatst bewerkt op: 2015/06/23, 14:30:57 door Pjotr »

Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #11 Gepost op: 2015/06/23, 14:46:42 »
Oud nieuws, het onderzoek van Joxean Koret is uit 2014 (en volgens mij toen ook al besproken op dit forum, Onderzoeker: virusscanner maakt computer kwetsbaarder).
Dit is een beetje kort door de bocht....
Autogordels zijn ook oud nieuws, maar nog steeds relevant.
(offtopic: autogordels werden in den beginne actief door onze politici tegengehouden, net als het verbod op alcohol in het verkeer (was tot in de jaren '70 gewoon toegestaan)...allemaal maar bangmakerij....??!!)


Open source software bevat in de regel geen ongewenste functies (hoogstens wat onbedoelde foutjes).
Dat maakt openSource nog niet persé veilig!
Denk aan Heartbleed en diverse andere 'onbedoelde foutjes'  ;)

ClamAV kan bijvoorbeeld worden geïntegreerd in ownCloud. :)
Ja en?
Heb je het hele verhaal goed gelezen?



Daarnaast mis je de essentie vh verhaal:
Een virusscanner heeft veel 'rechten' en is daarmee een aantrekkelijk doelwit voor naarlingen.
Professionele staats-hackers hebben het voorzien op AV software. En dan met name Kaspersky; waarom vinden ze reverse engineering bij de andere leveranciers niet nodig? [aluhoedjeop]Hebben die al een backdoor? [/aluhoedjeaf]  ;)
De beveiliging van virusscanners zelf is soms twijfelachtig.

Geen reden voor paniek, maar lijkt mij wel een aandachtspunt.


« Laatst bewerkt op: 2015/06/23, 15:13:01 door VuurVosje »

Offline jvecht

  • Lid
    • Just Vecht
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #12 Gepost op: 2015/06/23, 14:55:54 »
Zo niet, graag bronnen die dat aantonen. Want het onderzoek is pas een jaar oud.

Bronnen aandragen om te bewijzen dat wat een onbekende schrijver van een onbekende dienst staat te beweren onzin zou kunnen zijn? Dat is net zoiets als onterecht opgelegde omgekeerde bewijslast. Nou nee. Er is trouwens reden genoeg om ook eens te denken aan een publiciteitsstunt van het bedrijf achter deze publicatie.

Ik waardeer de moeite om dit onderwerp hier te brengen. Er zit een goede gedachte achter. Die houd ik in het achterhoofd. Maar daar houdt het wel mee op. Overigens draai ik geen antivirus op mijn Linux bakken. Hooguit om verdachte media uit een andere welbekend systeem komt er iets even in actie, uiteraard eerst volledig bijgewerkt.
GIMP bundel 2018  38 cursussen met mooi oefenmateriaal. Lekker lezen of er wat van opsteken!
  Boekje "Werken met Xubuntu" 5000+ downloads!
     Het Helpmij Magazine Mei 2021

Offline testcees

  • Documentatieteam
    • testcees
    • www.testcees.nl
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #13 Gepost op: 2015/06/23, 15:25:50 »
Overigens graag een bron die aantoont dat het voor ClamAV opgelost zou zijn.
Zie het rapport zelf (pag. 53):
Citaat
The vulnerability was nicely handled by the ClamAV team

Daarnaast mis je de essentie vh verhaal:
Een virusscanner heeft veel 'rechten' en is daarmee een aantrekkelijk doelwit voor naarlingen.
Dat is niet aan de orde bij ClamAV, mist juist geconfigureerd draait ClamAV onder  een normaal gebruikersaccount  :)
Klik links bovenin op Documentatie

Offline markba

  • Lid
    • http://markbaaijens.nl/
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #14 Gepost op: 2015/06/23, 16:15:22 »
Open source software bevat in de regel geen ongewenste functies (hoogstens wat onbedoelde foutjes).
Dat maakt openSource nog niet persé veilig!
Denk aan Heartbleed en diverse andere 'onbedoelde foutjes'  ;)
Cursief de essentie. Ook al aangestipt door de TS:
Citaat van: Pjotr
De AV-makers stoppen soms zelfs bewust spionage-spul in hun meuk, zoals Avast:
https://blog.avast.com/2015/05/29/avast-data-drives-new-analytics-engine/#
(verhaal lijkt op dat van adblock waar om commerciele redenen advertenties werden doorgelaten; maw als je betaalt, kan alles >>> en dit zie ik met vrije software niet gebeuren)
Daarnaast mis je de essentie vh verhaal:
Een virusscanner heeft veel 'rechten' en is daarmee een aantrekkelijk doelwit voor naarlingen.
Dat is niet aan de orde bij ClamAV, mist juist geconfigureerd draait ClamAV onder  een normaal gebruikersaccount  :)
Dat niet alleen. Ook draait ClamAV niet online (is dus nooit actief, anders dus dan reguliere AV onder Windows). Het aantal mogelijke aanvalsvectoren is dus aardig ingeperkt en daarmee het risico op besmetting.
« Laatst bewerkt op: 2015/06/23, 16:22:53 door markba »

Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #15 Gepost op: 2015/06/23, 16:21:50 »
Daarnaast mis je de essentie vh verhaal:
Een virusscanner heeft veel 'rechten' en is daarmee een aantrekkelijk doelwit voor naarlingen.
Dat is niet aan de orde bij ClamAV, mist juist geconfigureerd draait ClamAV onder  een normaal gebruikersaccount  :)
Dat niet alleen. Ook draait ClamAV niet online (is dus nooit actief, anders dus dan reguliere AV onder Windows). Het aantal mogelijke aanvalsvectoren is dus aardig ingeperkt en daarmee het risico op besmetting.

Hoe update ClamAV?
 ;)

Offline markba

  • Lid
    • http://markbaaijens.nl/
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #16 Gepost op: 2015/06/23, 16:24:43 »
Daarnaast mis je de essentie vh verhaal:
Een virusscanner heeft veel 'rechten' en is daarmee een aantrekkelijk doelwit voor naarlingen.
Dat is niet aan de orde bij ClamAV, mist juist geconfigureerd draait ClamAV onder  een normaal gebruikersaccount  :)
Dat niet alleen. Ook draait ClamAV niet online (is dus nooit actief, anders dus dan reguliere AV onder Windows). Het aantal mogelijke aanvalsvectoren is dus aardig ingeperkt en daarmee het risico op besmetting.

Hoe update ClamAV?
 ;)
In hoeverre is dat relevant voor het punt wat ik naar voren breng (online vs on-demand)?

Offline Henkp

  • Lid
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #17 Gepost op: 2015/06/23, 16:33:21 »
Daarnaast mis je de essentie vh verhaal:
Een virusscanner heeft veel 'rechten' en is daarmee een aantrekkelijk doelwit voor naarlingen.
Dat is niet aan de orde bij ClamAV, mist juist geconfigureerd draait ClamAV onder  een normaal gebruikersaccount  =)
Dat niet alleen. Ook draait ClamAV niet online (is dus nooit actief, anders dus dan reguliere AV onder Windows). Het aantal mogelijke aanvalsvectoren is dus aardig ingeperkt en daarmee het risico op besmetting.

Hoe update ClamAV?
 ;)

sudo freshclam

Offline RikRik

  • Lid
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #18 Gepost op: 2015/06/23, 17:24:52 »
ClamAV scant naar Windowsvirussen in Linux,en het resultaat is bedroevend slecht, wat een zinloze tijdverdrijf   
En hoe goed is ClamAV? ClamAV scored 76.60%
http://www.shadowserver.org/wiki/pmwiki.php/Stats/VirusYearlyStats

Offline Henkp

  • Lid
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #19 Gepost op: 2015/06/23, 17:46:30 »
Mijn ervaring bij Windows is dat er niet een AV goed is, en dat vermoeden had ik al heel lang.
En hoe het bij Linux is dat kan ik niet vertellen, daar heb ik bij Linux nog te weing ervaring mee.

Wat ik inmiddels wel weet dat als je ClamTK draait hij dan inderdaad dll en exe files als waarschuwing geeft, maar ook email berichten.

Het afgelopen jaar heb ik hem 2 keer laten scannen, en ja dan is het inderdaad tijdverspilling als je niets tegen komt. Dus dat zal ik weer eens over ongeveer 1 jaar bekijken.

En wat percentages betreft over virusscanners daar geloof ik ook al geen bal van.
Dat is hoe ik er persoonlijk over denk.  =D

Offline testcees

  • Documentatieteam
    • testcees
    • www.testcees.nl
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #20 Gepost op: 2015/06/23, 18:30:53 »
ClamAV scant naar Windowsvirussen in Linux
Voor mij belangrijk genoeg, niet alleen heb ik zelf een dualboot maar ook familie, kennissen en collega’s gebruiken Windows.
Voor de volledigheid: ClamAV is niet beperkt tot Windowsvirussen, ik heb eens een melding gehad over malware voor Android. Dat betrof een .zip bestand om een toestel te rooten.

ClamAV draait zonder veel omkijken op de achtergrond in ownCloud. Misschien zijn er betere scanners maar die zijn vaak geen vrije (open) software.

Dat een AV-scanner een extra aanvalsvector is voor een gerichte aanval begrijp ik maar het alternatief helemaal niets controleren is ook niet zonder risico. Welke risico’s iemand accepteert is een individuele keuze.
Klik links bovenin op Documentatie

Offline markba

  • Lid
    • http://markbaaijens.nl/
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #21 Gepost op: 2015/06/23, 19:22:25 »
Nogmaals, als jullie de moeite hadden genomen om het filmpje wat ik had geplatst, te bekijken....dan zie je iemand achter zijn Linux pc zitten die geen Wine of iets dergelijks heeft, maar wel een malware/virus had opgelopen.
Heb het filmpje gekeken. Nergens blijkt uit hoe de zogenaamde besmetting heeft plaatsgevonden. Het zouden ook zomaar eens valse positieven zijn. Is op dit forum eens voorgekomen dat een forumlid over-enthousiast ging scannen en dan triomfantelijk beweerd wordt dat Linux niet malware-vrij is. Bleken het later valse positieven te zijn.....
Citaat
Tja........hoe verklaar je dat dan?
Heb je zelf een verklaring? Of is dat filmpje het 'bewijs'? Waarom zou ik iets moeten verklaren als er mogelijk niets aan de hand is?
(dat laatste kan ik niet zelf controleren; dus speculeren hierover is mi zinloos, ik ga het niet doen iig)

Offline EZ-man

  • Lid
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #22 Gepost op: 2015/06/23, 20:11:30 »
De ideale AV voor linux:
 - geeft extra geheugen aan de computer
 - versnelt de grafische kaart
 - ruikt op een kilometer afstand (bij de kabel aansluiting) een virus
 - weet onmiddelijk wat een zero-day-exploit is en blokeert die ook effectief
  - ...

maar bovenal:
 - is door de gebruiker zelf geschreven (want de commerciele softwareboeren zijn niet te vertrouwen)
-  de nsa kan er nog wat van leren
 - trekt niet krom als er een hondje tegenaan piest.

Offline RikRik

  • Lid
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #23 Gepost op: 2015/06/24, 13:16:33 »
Volgens Ormandy is het echter de vraag of gebruikers wel het risico en de voordelen van beveiligingssoftware tegen elkaar afwegen. In het verleden toonde Ormandy ook al grote problemen bij de anti-virussoftware van Sophos aan en deze week werd bekend dat de NSA en het GCHQ naar kwetsbaarheden in anti-virusprogramma's hebben gezocht. Het aanvallen van gebruikers via hun virusscanner is dan ook geen theoretisch risico, aldus Ormany.

https://www.security.nl/posting/433316/Google+vindt+kritiek+lek+in+virusscanners+ESET

Offline jvecht

  • Lid
    • Just Vecht
Re: Extra redenen om beslist geen antivirus te gebruiken!
« Reactie #24 Gepost op: 2015/06/24, 13:30:56 »
Ik zie het allemaal puur als publiciteitsstunts.

Natuurlijk kijkt geen hond serieus naar hoe goed hun antivirusprogramma is. Trouwens, wat is hier goed? Het beste antivirus is ergens geen antivirus en dan zal iedereen hier me snappen. In die "andere" wereld dan de onze natuurlijk niet.

Dus wat Ormandy daar zit neer te pennen slaat helemaal nergens op. Nee, het is geen theoretisch risico, zeggen ze dan. Correct, maar dat is ook zo voor Linux systemen. Dat zeggen in het algemeen alle veiligheidsexperts ook. Het is altijd mogelijk om in te breken - in je huis, in je PC -,  alleen een kwestie van hoeveel moeite je ervoor moet doen en wat je er mee opschiet.
GIMP bundel 2018  38 cursussen met mooi oefenmateriaal. Lekker lezen of er wat van opsteken!
  Boekje "Werken met Xubuntu" 5000+ downloads!
     Het Helpmij Magazine Mei 2021