Orca taal + handleiding

[JordyBlind]

Hallo allemaal,

Ik ben aan het overwegen om Ubuntu in plaats van mijn oude Windows XP te installeren op een zeer oude pc.
Ik ben, zoals mijn username al aangeeft, blind, dus het is wikken en wegen. Ik ben tevens nieuw hier, dus ik hoop dat jullie raad weten met mijn vragen!
Maar nu mijn eerste twee vragen:
In Ubuntu zit standaard een schermlezer, Orca genaamd. Ik weet van sites en YouTube dat die in ieder geval Engels kan, maar op de wiki van Ubuntu zag ik dat hij ook andere talen kan. Is Nederlands één van die mogelijke talen?
En tenslotte mijn tweede en laatste vraag voor dit topic:
Kan ik ergens een goede, Nederlandstalige handleiding van Orca vinden? En zo ja, waar?

Alvast bedankt voor jullie antwoorden!
Groeten, Jordy.

[Pjotr]

Helaas is het enige wat ik aan actuele informatie kan vinden, Engelstalig:
https://help.ubuntu.com/community/Accessibility

En ook dit:
https://help.gnome.org/users/orca/stable/

Ik heb hier totaal geen ervaring mee, dus ik kan je jammer genoeg niet verder helpen....

[HarzG]

Ik heb een test gedaan met Orca. Er wordt direct de geïnstalleerde taal ondersteund. Voor Nederlands en Duits heb ik wat testen gedaan.
Er staat informatie in de Duitse Ubuntu-wiki.

Vanaf Orca 3.8 en nieuwer (bijv. Ubuntu 14.04 3.10 ) is er geen klassiek instellingenscherm meer, zoals dat bij Orca 3.4 noch het geval was. De screen-reader kan in Ubuntu met Alt + Super/Win + S gestart en gestopt worden. Dat werkte bij mij niet, ik heb Xubuntu - misschien is de ondersteuning daarin anders.

De gesproken taal van Orca is nogal synthetisch, deels met galm en hierdoor soms te snel. De menu's worden netjes voorgelezen, maar het voorlezen van mails en van websites is mij niet gelukt. Misschien kan dat met een instelling aangepast worden.
Er kan ook nog een ander module worden gekozen voor de voorleesstemmen. Dat is met Omilo misschien beter dan met de basisinstallatie van Orca. De installatie vraagt wat IT-kennis. Helaas is de meeste informatie in het Engels.
Als in Omilo een taal gekozen is, worden de Engelse teksten die het Omilo-menu toont ook met Nederlandse stem voorgelezen. Hierdoor is de tekst soms onbegrijpelijk vooral als het gaat om een mix van begrippen, versienummers e.d.

Als je met een oudere pc werkt, kan de traagheid een probleem zijn waarmee teksten worden gekozen. Het lezen gaat bij mij vrij snel, maar als ik naar een ander menu-item ga, duurt het even voordat Orca deze nieuwe keuze heeft ontdekt. Er wordt soms dan het eerdere menu-item nog een keer voorgelezen.

Conclusie: Orca vraagt veel kennis van de gebruiker bij de installatie en het gebruik. Het programma werkt helaas niet intuïtief.

[JordyBlind]

Intuïtiviteit ben ik helaas niet gewent van screenreaders! Dus dat vormt niet zo'n probleem!

[EZ-man]

@JordyBlind: ik ben Orca aan het testen op Linux Mint. Ik kan nu nog geen oordeel geven, mischien morgen.

Mijn ervaring tot nu toe:
Het oude, overzichtelijke instellingen-menu van orca vind ik niet terug.

Een aantal eenvoudige instelliingen voor Orca kunnen in de terminal worden gemaakt

Code: [Selecteer]

orca --text-setup
Orca leest voor:
1  de menu's van systeeminstellingen
2  het bestandsbeheer
3  pdf documenten in evince

Een video, als instructie bedoeld voor zienden, staat op YouTube:
https://www.youtube.com/watch?v=8OWSztc3AtY

[HarzG]

Wat ik heb gevonden, past misschien beter bij je dan de actuele Ubuntu-versie.
Het systeem heet vinux. Ken je dat? Het is een aangepaste versie van Ubuntu 12.04. Deze versie heeft Orca standaard aan en ik kon ook in een live-systeem de taal Nederlands vastleggen en gebruiken.
Het Orca-menu is uitgebreid en prima, daarmee heb ik de voorkeuren daarin op de volgende waarden gezet.
type stem: standaard
Spraaksysteem: Speech Dispatcher
Spraaksyntheziser: Standaard synthesizer
Persoon: default standaard stem (nl)
snelheid: 20
Toonhoogte: 7,0
Geluidsvolume: 10

Hiermee kan ik de voorgelezen tekst volgen.

Ook in Firefox, bestandsbeheerder, Software Center gaat het redelijk. De uitspraak van Engelse tekst is af en toe moeilijk te verstaan. Daar worden dan de letters achter elkaar voorgelezen. Voorbeeld: de Vlaamse spreker leest bij de systeeminstellingen "muis en tauwchpad" en "bluwetoot". Dat is even wennen voor mijn gehoor, maar ik kan het zien. Ik vraag mij af of dat voor alle Engelse woorden op alleen gehoor lukt als die Nederlands worden uitgesproken.

Wat je nog moet weten van dat vinux-systeem: het is een Ubuntu systeem wat ook in de 2D weergave ca. 200MB werkgeheugen vraagt. Zodra een paar applicaties zoals Firefox erbij komen, heb je 500MB of meer nodig. Bij mij kwamen ook waarden van meer dan 700MB voor. Misschien is dat iets te veel gevraagd van je oude pc.

Om het te testen kan je de Nederlandse taalondersteuning erbij installeren in een live-systeem (USB-stick of CD). Je moet dan even uitloggen en nadien weer inloggen. Gebruikersnaam is vinux, wachtwoord is niet vastgelegd - gewoon enter. Hierna heb je een Nederlands testsysteem.
Jammer is helaas dat de taalondersteuning wel in het instellingenscherm wordt voorgelezen, maar daarna was het bij mij stil. De stappen om de taalondersteuning voor Nederlands te installeren, kon ik alleen ziend uitvoeren.

[softbart]

Even een zijsprong.
Wanneer XP en een zekere snelheid vereist is, is VirtualBox misschien een mogelijkheid.

groet,

Theo

[RikRik]

@HarzG, op de site staat:  Vinux is a remastered version of the popular Ubuntu 10.10 Maverick Meerkat distribution optimised for the needs of blind and partially sighted users.

JordyBlind heeft een zeer oude XP PC, ik ben bang dat de huidige Ubuntu niet soepel zal draaien, met versie 10.10 veel beter.
Helaas is Ubuntu 10.10 hopeloos verouderd en niet veilig meer.

Edit: op distrowatch zag ik toch een nieuwe versie: http://distrowatch.com/table.php?distribution=vinux

[RikRik]

Ik heb ervaring met slechtzienden, voor blinden is Ubuntu denk ik niet het beste systeem waar je mee wilt werken.

[HarzG]

@HarzG, op de site staat:  Vinux is a remastered version of the popular Ubuntu 10.10 Maverick Meerkat distribution optimised for the needs of blind and partially sighted users.

Op de site waar je Vinux kan downloaden staat:

The current supported release of Vinux is 4.0 based on Ubuntu Precise 12.04.2, read the release announcement.

De veiligheid is niet het probleem. Maar het is mij op meerdere plekken opgevallen dat de informatie over het Vinux-project niet overal actueel is.

Even een zijsprong.
Wanneer XP en een zekere snelheid vereist is, is VirtualBox misschien een mogelijkheid.

Het is een oudere pc en VirtualBox met een "systeem in een systeem" lijkt mij niet geschikt voor blinden.

[HarzG]

Ik heb ervaring met slechtzienden, voor blinden is Ubuntu denk ik niet het beste systeem waar je mee wilt werken.

Ken  je nog andere / betere systemen?
Er waren ook commerciële aanbieders zoals IBM, Sun/Oracle. Maar ook daar zag ik dat Linux-projecten maar beperkte ondersteuning kregen. Uiteindelijk werden deze projecten aan vrijwilligers overgedragen.
Het is droevig dat ik al grote moeite heb om actuele informatie te vinden omdat het Orca-project en de spraaksynthesizers op zo veel verschillende plekken staan. De enige plek waar je een samenvatting van de opties kreeg was op de genoemde Duitse zustersite in de wiki van Ubuntuusers.
Voor blinden en slechtzienden is het zonder ondersteuning niet mogelijk om deze informatie boven tafel te krijgen.

[JordyBlind]

Ik ben ook benieuwd naar andere, toegankelijke Linux-contributors.
Ik heb Vinux 4.1 (denk ik) draaiende op VMWare Player. Ik draai VMWare Player echter onder een Windows 7 pc met Intel Core i7 processor met 8GB RAM, die 8GB is als er geen VM actief is. Ik zet standaard ongeveer 2,5GB RAM voor een VM en ik draai er altijd maar één per keer!
Is er een mogelijkheid om ORCA op te starten in de installatiewizard van UBUNTU 14.04.2?
In de Engelstalige handleiding van Vinux heb ik gezien dat ik door uit te loggen de taal kan wijzigen!

[HarzG]

Is er een mogelijkheid om ORCA op te starten in de installatiewizard van UBUNTU 14.04.2?

Bij mij staat Orca meteen aan als ik Vinux heb gestart. Ik heb hiervoor bij de start een toets gedrukt. Het systeem start dan niet automatisch maar laat mij opties zien. Vervolgens heb ik F5 gedrukt en dan en 2 keer pijltje-beneden, dan heb ik de Screen Reader optie aan. Nadat het systeem volledig gestart is, komt een tune en nadien vertelt Orca dat het actief is (dat is nog Engels).

In de Engelstalige handleiding van Vinux heb ik gezien dat ik door uit te loggen de taal kan wijzigen!

Eerst moet je de Nederlandse taalondersteuning installeren en daar spreekt helaas alleen het pictogram bij de instellingen met je. Ik denk dat dan iemand voor jou de taalinstelling Nederlands moet installeren. Het is zo dat de taal wel erbij gezet wordt, maar niet automatisch bovenaan wordt geplaatst. Dat is een handeling met een muisselectie en schuiven.

Nadat je 1 keer uitgelogd en weer ingelogd bent, heb je een Nederlands systeem. Na de login sta je meteen op de voorkeuren van Orca.

[JordyBlind]

En is er een mogelijkheid dat dit vanop afstand gebeurt?

[HarzG]

Ok, ik had de stappen via de toetsen al klaar - maar ik liep vast in Unity bij het omhoog schuiven van Nederlands. Dat kreeg ik met toetsen niet voor elkaar. Ik heb net geprobeerd het via de terminal te doen, dat lukte dus ook.

Voer de onderstaande commando's uit:
Het eerste stuk is installatie in 2 stappen

Code: [Selecteer]

sudo apt-get install language-pack-nl

Code: [Selecteer]

sudo apt-get install language-pack-gnome-nl
Het tweede stuk is configuratie in 2 stappen.

Code: [Selecteer]

sudo dpkg-reconfigure locales

Code: [Selecteer]

sudo update-locale LANG=nl_NL.UTF-8
Als je daarna uitlogt en weer inlogt, heb je een Nederlands systeem.
Je staat na het inloggen direct bij de voorkeuren van Orca.

[JordyBlind]

En hoe kom ik bij de terminal?

[HarzG]

Naar de terminal ga je met Ctrl-Alt-t.

[JordyBlind]

Ik ben in de terminal geraakt. Ik heb alle commando's uitgevoerd en dat gaf geen probleem. Maar toen ik opnieuw inlogde kreeg ik nog altijd de Engelstalige Vinux. Wat doe ik fout?

[HarzG]

Bij het inloggen hoor ik een Engelse stem. Als mijn gebruiker is ingelogd, wordt Nederlands gesproken.
Open het menu voorkeuren/preferences van Orca, pijl rechts (dat is de 2e tab) en laat de instellingen voorlezen. Je kan met tab telkens naar de volgende optie. Ga naar Persoon. Bij mij is de Nederlandse standaardstem helemaal boven aan. Als er een andere gekozen is, kan je met de knop home helemaal naar boven en dan is Nederlands gekozen.
Deze wordt met enter gekozen, hierna ga je met de tab naar de OK-knop.
... ik heb nog steeds moeite met de uitspraak van reyteren waar return / enter mee bedoeld wordt.

[JordyBlind]

Ik heb een brailleleesregel gekoppeld en die toont ook alle boodschappen in het Engels.

[JordyBlind]

Oké! Het is gelukt. Ik had de laatste terminalopdracht niet goed ingevoerd. Het is nu gelukt.
Bedankt allemaal! En jij vooral HarzG!

[HarzG]

Hopelijk kan je nog iets aan de instellingen doen waardoor de stem beter verstaanbaar wordt. Omdat ik de tekst kan zien, begrijp ik wat daar gezegd wordt. Maar zonder de visuele ondersteuning kost het mij veel tijd om gemengd Engels/Nederlands te kunnen begrijpen. Je weet tenslotte niet wat het volgende woord is en je verwacht Nederlands. Ik liet sommige schermen dus meerdere keren voorlezen.
Vooral bij systeemberichten wordt het lastig omdat daar ook codeteksten worden voorgelezen. Bij de gnome-system-monitor bijvoorbeeld haak ik dan af als toehoorder.
[edit: spelling]

[erik1984]

Even offtopic en uit interesse: Hoe gaat dat eigenlijk in z'n werk als blinde een computer bedienen? Welke hulpmiddelen heb je daarvoor qua software en hardware? Natuurlijk een screenreader zoals in dit topic is gevraagd maar heb je ook een speciaal toetsenbord? Bij dit soort topics besef je pas hoeveel er op zicht gaat.

[JordyBlind]

Ik heb dus een screenreader (Linux = Orca, Windows = JAWS / NVDA / SuperNova / Window-Eyes, Mac/iPad/iPhone = VoiceOver).
Een schermlezer ondersteunt spraak, zoals in Orca hoorbaar is. Maar de meeste screenreaders ondersteunen ook brailleleesregels.
Een brailleleesregel is een bakje dat het scherm omzet in voelbare braillepunten.
Vaak gebruiken blinden ook een tekstherknningspakket (OmniPage voor Windows, TesseractOCR voor Linux).
We hebben dan nog een heel deel accessoires, te veel om op te noemen, maar het belangrijkste heb je wel gelezen!
Groet, Jordy.

[Henkp]

Ik heb dus een screenreader (Linux = Orca, Windows = JAWS / NVDA / SuperNova / Window-Eyes, Mac/iPad/iPhone = VoiceOver).
Een schermlezer ondersteunt spraak, zoals in Orca hoorbaar is. Maar de meeste screenreaders ondersteunen ook brailleleesregels.
Een brailleleesregel is een bakje dat het scherm omzet in voelbare braillepunten.
Vaak gebruiken blinden ook een tekstherknningspakket (OmniPage voor Windows, TesseractOCR voor Linux).
We hebben dan nog een heel deel accessoires, te veel om op te noemen, maar het belangrijkste heb je wel gelezen!
Groet, Jordy.

Vaak gebruiken blinden ook een tekstherknningspakket (OmniPage voor Windows, TesseractOCR voor Linux).

Als je de Googel Chroom browser gebruikt, dan kan je alle tekst op webpagina's of weblogs ook laten voorlezen. Met: Speakit ook in het Nederlands. Het is vrijgoed en duidelijk te verstaan, tegenwoordig.