ik heb het opgelost!
eerst methode van vliegje20 geprobeerd en dat scheelde idd maar was beetje onhandig werken en hij hield er ondanks dit nogsteeds een keer me op.
daarna thunar geinstalleerd via software installeren en extra pakketten via synaptic. idd fijne filemanager, maar ik kon niet uitvogelen hoe ik hem de standaard filebrowser kan maken terwijl nautilus nog draait voor het bureaublad etc.
terwijl ik daar naar op zoek was kwam ik het volgende tegen:
in nautilus: bewerken - voorkeuren - voorbeeld tab
daar zag ik staan geluidsbestanden - fragmenten van geluidsbestanden spelen. deze staat standaard op "alleen locale bestanden".
ik dacht het zal toch niet dat hij daardoor iets stoms doet als elke keer van al mijn mp3's etc een voorbeeldfragment maken ofzoiets dergelijks.
dacht toch even proberen en ik heb deze optie op "nooit" gezet. en vervolgens getest door zoals gewoonlijk allemaal mappen open te laten muziek downloaden en flink kopieeren en luisteren. (dit dus met nautilus niet thunar voor de duidelijkheid)
gewoonlijk was hij nu allang ermee opgehouden maar hij geeft geen kik
volgens mij was dit het dus.
fix voor het probleem is dus: in nautilus: bewerken - voorkeuren - voorbeeld tab - fragmenten van geluidsbestanden op "nooit" zetten.
als dit voor anderen het probleem ook oplost misschien handig om een wiki van te maken?